Keşiş bir seyyah olan Plano Carpini’nin gözünden Moğolların töre ve yasaklarını derlediğimiz bu gönderide Moğol ulusunun 13. yüzyıldaki toplumsal yaşantısı ve hukuki yönlerini daha yakından görüyoruz. İyi okumalar.
1 – Zina yapan kadın veya erkeği, fuhuş yapan bekâr kadını ve fuhuş yaptığı adamı, töre ve yasalarına göre öldürürler.
2- Açıkça hırsızlık veya gasp yaptığı görülen bir kişi yakalandığında, hiç acımadan öldürürler.
3 – Savaş planlarını düşmana ifşa edenlere, kuvvetli bir kişi tarafından kalın bir değnekle kıçına yüz defa vurarak ceza verirler.
4 – Emir kulu olup amirlerine karşı bir hata yapan kişilere de hiç acımadan iyi bir dayak atılır.
5 – Bir metresten doğan oğulla, nikâhlı kadından doğan oğul hukuken eşit sayılırlar. Baba, ister üvey olsun ister öz olsun her oğluna eşit davranır ve aynı sevgiyi gösterir.
6 – Bir Moğol’un eğer birçok karısı varsa, her karısının kendi çadırı ve kendi iaşesi vardır. Koca her gün bir başka karısına giderek, orada yer, içer ve geceler, fakat bununla beraber kadınlar arasında eşitlik yoktur.
7 – Erkeklerin oklarla uğraşmak, ara sıra sürülere bakmak, ava çıkmak ve ok atma talimleri yapmaktan başka bir uğraşları yoktur.
8 – Çocuklar 2-3 yaşında gelince ata binmeye başlar ve dörtnala bile koşturabilirler. Yaşlarına göre kendilerine ok ve yay verilir ve böylece ok atmasını öğrenirler, çünkü bunlar çok yetenekli ve cesaretlidirler.
9 – Kadınlar da erkekler gibi aynı şekilde ata binerler. Bunlardan bazılarının ok ve yay taşıdıklarını gördük. Hem kadınlar hem erkekler, uzun süre at sırtında kalabilirler.
10 – Genellikle bütün işleri kadınlar görür; kürk, etek, elbise, ayakkabı, çizme ve deriden ne yapabilirlerse yaparlar; arabaları kullanır ve tamir ederler, develeri yüklerler; elleri çabuk ve çalışkandırlar. Bütün kadınlar pantolon giyerler ve bazıları erkekleri gibi çok iyi ok atarlar.
Plano Carpini, Moğolistan Seyahatnamesi, (Çev. Ergin Ayan), Kronik Kitap, İstanbul, 2018, ss. 65-66.