Keşiş bir seyyah olan Plano Carpini’nin gözünden Moğolların iyi ve kötü yönlerini derlediğimiz bu gönderi de Moğol ulusunun 13. yüzyıldaki yapısını daha yakından görüyoruz. İyi okumalar.
1 – Hükümdarlarına en fazla saygıyı onlar gösterirler ve onlara yalan söylemeye asla cesaret edemezler.
Birbirlerine hemen hemen hiç küfür savurmaz ve kendi aralarında kavga etmezler.
2 – Aralarında kavga, savaş, yaralama ve öldürme olayları hiç olmaz ve büyük çapta hırsızlık ve gaspçılık yapanlar da yoktur.
3 – Moğollar birbirlerine karşı saygılıdırlar, kendilerini aynı ailenin üyesi olarak görürler ve yiyecekleri az olsa bile, bunları başkalarıyla severek paylaşırlar.
4 – Birbirlerine karşı hiç kıskançlık duymazlar ve hemen hemen hiç mahkemelik olmazlar.
Hiç kimse kimseye kem gözle bakmaz, birbirlerine karşı mümkün olduğu kadar destek ve yardımcı olurlar.
5 – Kadınları terbiyelidir ve onların yaşam biçimleri hakkında hiçbir dedikodu duymadık, fakat şakalaşırken açık saçık konuşurlar.
6 – Diğer insanlara karşı kibirli olup, herkese tepeden bakarlar.
Bunlar ister soylu, ister sıradan insanlar, ne olursa olsunlar yabancı kimseye saygı duymazlar.
7 – Moğollar yabancılara karşı çabuk öfkelenirler.
Yabancılara karşı en büyük yalanları söyleyenler dünyada Moğollardır ve onların ağızlarından gerçek bir söz çıkmaz.
8 – Başta iyi sözler ile yaklaşır ama sonunda akrep gibi sokarlar.
Tilki gibi kurnaz olup, diğer insanları gerçek dışı olan sözlerle aldatmaya çalışırlar.
9 – Yeme içmede ve diğer işlerinde temizliğe dikkat etmezler ve sarhoşluk onlar için övünülecek bir durumdur.
İçkiyi fazla kaçırdıklarında, aynı yerde kusar ama sanki hiçbir şey olmamış gibi içmeye devam ederler.
10 – Mallarına çok sahiptirler, fakat bir şey verme konusunda elleri sıkıdır.
Başka insanları öldürmede vicdan azabı çekmezler.
Plano Carpini, Moğolistan Seyahatnamesi, (Çev. Ergin Ayan), Kronik Kitap, İstanbul, 2018, ss. 61-63.