Keşiş bir seyyah olan Plano Carpini’nin gözünden Moğolların savaş usullerini, taktiklerini derlediğimiz bu gönderide Moğol savaş makinesinin yapısını daha yakından görüyoruz. İyi okumalar.
1 – Moğollar seferden önce bir öncü kıtasını kıl çadır, at ve silahla donanmış olarak yollarlar.
Bu grup düşmana saldırıda bulunup, ganimet toplamaz, düşman evlerini yakmaz ve hayvanları öldürmesi, sadece yakaladıkları insanları yaralar veya öldürürler. Rastladıkları insanlara hiçbir şey yapmasalar bile, en azından korkutup kaçırırlar.
2 – Bu öncü grubunu esas ordu takip eder ve önüne ne çıkarsa yağmalar, ele geçirdikleri insanları da öldürürler.
Ayrıca ordu kumandanları her tarafa akıncılar yollayarak, oralarda saklanmış bulunan silahlı veya silahsız insanların yerlerini tespit ettirirler. Bu akıncılar böyle zor işlerde çok tecrübe sahibidirler.
3 – Düşmanı gördüklerinde hemen üzerine hücum ederler ve her asker, karşısındaki düşman askerine bir ok fırlatır.
Fakat bu şekildeki bir hücumda düşman saflarını geçemeyeceklerini anlayınca, tekrar kendi saflarına geri dönerler. Bu davranışları bir savaş taktiği gereğidir, zira şimdi kendilerini takip etmekte olan düşman, hazırlanan tuzağa doğru ilerlemektedir. Düşman kendilerini takip edip bu tuzağa düşünce, etrafını çevirerek büyük bir yenilgiye uğratırlar.
4 – Karşılarına çok büyük bir ordu çıktığında ise, ondan iki günlük mesafe kadar uzaklaşırlar.
İzlendikleri bu bölgeye saldırırlar, yağmalar, insanları öldürür ve her şeyi yerle bir ederler.
5 – Sonuçta bu yolla başka bir şey elde edemeyeceklerini anlayınca 10-12 günlük mesafeye çekilirler, bazen de saklandıkları yerde durarak, bu büyük ordunun çekip gitmesini beklerler.
Ondan sonra saklandıkları yerden çıkararak bütün ülkeyi tahrip ederler.
6 – Savaş yaparken çok kurnaz ve akıllı hareket ederler.
Çünkü onlar 40 yıldan fazla bir zamandan beri düşman kavimlerle harp halinde bulunuyorlar.
7 – Bir meydan savaşı yapmaya karar verdikleri zaman, ordunun her bölümü nasıl savaşması gerekiyorsa, o şekilde saf tutar.
Beyler veya noyanlar, düşmanı uzaktan görebilecekleri bir noktada dururlar ve emirlerinde atlı oğlanlar, kızlar ve kadınlar bulunur. Bazen de insan şeklinde maketleri atlara bindirirler. Bunun nedeni de maiyetindeki asker sayısını çok göstermektedir.
8 – Düşman hattına karşı önce esirleri ve kendilerine savaşta yardım etmek zorunda bırakılan diğer kavimlerin askerlerini sürerler.
Bunlar arasında cüzi miktarda Moğol askeri de olabilir. Tecrübeli olan diğer esas askerlerini düşmanın göremeyeceği bir şekilde, çevreden düşmanın sağ ve sol kanatlarına yollarlar, böylece düşmanı çember içine alarak her yandan üzerine hücum ederler.
9 – Düşmanı çember içine aldıklarında bazen az olmasına rağmen, kalabalık gibi görünürler.
Çünkü beylerin ve noyanların etrafındaki atlı oğlanlar, kadınlar ve insan suretindeki maketler sayılarını daha çok gösterir, böylece yanıltır ve korkuturlar.
10 – Mümkün olduğu kadar göğüs göğse savaşa girmezler, daha ziyade uzaktan ok atarak düşman askerini ve atlarını yaralamaya veya öldürmeye çalışırlar.
Böylece yaralanan ve zayıflayan düşmana saldırıp, göğüs göğse çarpışmaya geçerler.
Plano Carpini, Moğolistan Seyahatnamesi, (Çev. Ergin Ayan), Kronik Kitap, İstanbul, 2018, ss. 103-106.