Orta Asya Türklerinin Mirası: Çoban Giysisi Kepenek

Bu içerik, Aslıhan Aksakal tarafından hazırlanmıştır.

Bu içerik, misafir yazar tarafından hazırlanmıştır. Siz de Tarih-i Kadim’de kendi içeriğinizi paylaşmak istiyorsanız tıklayın.

Orta Asya’nın zorlu iklim koşulları karşısında Türkler, zorunlu olarak kendilerini bu koşullardan korumaya çalışmıştır. Önemli geçim kaynakları hayvancılık olan Orta Asya Türkleri, yetiştirdikleri hayvanların yünleriyle keçe üretmişlerdir. İklim şartlarından korunma zorunluluğuna bağlı olarak “keçe”, “keçecilik” ortaya çıkmış ve Orta Asya Türkleri yaşamının pek çok alanında keçeden faydalanmıştır. Keçeyle yapılan önemli ürünlerden biri de “kepenek”tir.

Kepenek, çobanlar için üretilmiş keçeden bir giysidir.

Keçeden yapılan, kolsuz, giyenin başını ve ayağını açıkta bırakan, dikişsiz, önü açık fakat göğsü saran, şapkalı ya da şapkasız olabilen kepenek çobanların giysisidir. Kepenek çobanın olumsuz hava koşullarından, yağmurdan, soğuktan korunmasını sağlamıştır. Kolsuz olduğu için omuzlara oturtularak giyilmiş, kolları da sararak üşümeyi engellemiştir. Önünün açık olması çobanın kolayca hareket edebilmesini sağlamıştır.

Kepenek belli koşulların var olması sonucu, bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır.

Kepeneğin üretime geçmesi için iki koşul gereklidir: İklimin soğuk olması ve toplumda hayvancılık faaliyetinin bulunması. Orta Asya Türklerinin iki koşul içerisinde yaşaması neticesinde kepenek ortaya çıkabilmiştir. Günümüzde ise teknolojinin getirisiyle hayvancılıkta modern yöntemlere geçilmesi kepenek üretimini de etkilemiştir.

Kepenek aynı zamanda bir nevi uyku tulumudur.

Uzun süre boyunca hayvanların başında durması gereken, otlaktan ayrılamayan çobanlar için kepeneğin battal boyu üretilir. Battal boy kepenek, çoban tarafından bir tür uyku tulumu olarak kullanılır. Battal boylarının on kilogramı bulmasıyla beraber kepeneklerin ağırlığı dört ila on kilo arasında değişmektedir. Günümüzde hala belli yörelerde geleneksel kepenek üretimi devam etse de, hayvancılık faaliyetinin evrilmesiyle beraber çobanlar ve onların giydiği kepenek de eski yoğunluğunu koruyamamıştır.

Kaynakça

  • Begiç, H. Nurgül, “Orta Asya’dan Küçük Asya’ya Geleneksel Bir Sembol: ‘Kepenek'”, ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 2016.