Günümüzün en önde gelen tarihçilerinden olan İlber Ortaylı’nın “Bir Ömür Nasıl Yaşanır?” isimli eserden alıntı ile gençlere verdiği 10 tavsiyeyi derledik. İyi okumalar dileriz.
1 – Giyim ve Düzen
Kişi her şeyden evvel temiz olmak zorundadır. İllâ marka giysin, pahalı kıyafetler giysin demek değil ama en azından temiz giyinsin. Her evde çamaşır makinesi illâ ki vardır, kılığını kıyafetini temiz tutsun. Yüzüne dikkat etsini saç baş dağınık gezmesin. Temiz olsun, yıkansın, yıkatsın, temiz giysin. Ayakkabısını temizlesin.
Bakınız, ayakkabı çok önemlidir. Babamın tavsiyesiydi; “Kıyafetten de mühimi ayakkabıdır.” der ve iyisini almaya gayret ederdi. En azından kısmen ortopedik ayakkabılar almaya gayret edin. Daha önemlisi, gençlere söylüyorum elbette, tertipli ve düzenli olmaya gayret edin. Gençlerin spor yaptıklarını, temiz ve düzenli olduklarını görünce memnun oluyorum.
2 – Dans Kültürü
Dans bilmemek çok ayıptır. İnsan bu alanda kendini muhakkak yetiştirmelidir. Köylünün halay çekmeyi bilmeyenini göremezsiniz ama şehirlinin dans bilmeyeni de çıkar ve bu hiç hoş değildir. Dans öğreneceksiniz. “Ben bilmem, oynayamam.” olmaz. Düğününde, nikâhında dans edemeyen tipler var, olmaz! Halay bilmeyen köylü de, dans bilmeyen şehirli de müreffeh yaşasalar bile hayatın tadını çıkaramıyor demektir.
3 – Müzik Kültürü
Çocuklar en başta müzik öğrenmelidir. Bir defa enstrüman çalsınlar. Keman, nefesli saz, piyano; ne olursa… Yani müzik öğrensinler. Bir çocuk illâ büyük bir müzisyen olsun diye bir şart yok ama müzik öğrenmelidir. Çünkü müzik sadece kültürün önemli bir unsuru değildir, mantığında parçasıdır; bir düşünce yöntemidir. Müziğin, düşünme ve kavrama yetisi için bir kazanç olduğu açıktır.
4 – Bolluk Çağı
Şimdiki çocuklar bollukla büyüyor, büyüdüğünde de yokluğa intibak edemiyor. Ekmeğin zorla elde edileceğinin farkında olmak lazım. Bakın söylüyorum, çocuğunuzu gelecekteki zorluklara göre yetiştirin. Bu kadar basit… Şu andaki gibi çocuk yetiştirilmez. Çocuğunuza zorluğu göstereceksiniz. Onu kendiniz eğitecek, onunla bağ kuracaksınız.
5 – Genç Nesil ve Terbiye
Bir defa usul erkân bilmiyorlar; içlerinde, maalesef çok terbiyesiz olanları var. Kız çocukları çok şımartılıyor ve çok dengesizler, bu iyi bir şey değil. Oğlan çocukları da son derece sorumsuz yetiştirilmiş. Cinsiyet ayrımıyla ilgisi yok bu söylediğimin, cinsiyetin kendisi budur. Sorumluluk duygusu teşekkül etmemiş bir adam hiçbir işe yaramaz. Aynı şekilde ağzına hâkim olamayan kadın da hiçbir şekilde çekilmez. Zarafet değil, cinsiyete aykırı davranışlardır bunlar. Saçma sapan konuşan, öteden beriye ne yaptığını fark etmeyen bir hatun yetiştirilemez. Bir defa cinsiyete aykırıdır.
Erkekte en kötü şey sorumsuzluktur, bilgisizliktir. Böyle bir erkeğe de dayanılmaz. Doğru dürüst insanlar bunlarla beraber yürümez. Dikkat edeceksiniz, cinsiyet diye bir şey var, her iki cinsin de kendine göre özelliği var. Niye iki cinsiz? İki ayrı huyumuz var, iki ayrı denge unsurumuz var; bu çok önemlidir.
6 – Seyahat Tutkusu
Şimdiki gençlere söylüyorum, zahmetten kaçmayın. Tren mi var, atlayın; yol mu var, gidin. O yaşlarda yeni yerleri görmenin zevki başkadır. Tecrübeyle görmek de güzeldir ama gençlik enerjisiyle dolaşmak bir başkadır.
7 – Yabancı Dil
Yabancı dil meselesini 25’inize gelmeden çözmeniz gerekir. İllâ derse gideceksiniz, kurs göreceksiniz demiyorum. Kendi kendinize de öğreneceksiniz, bilenden yardım alacaksınız. Bu temel bir konudur, gecikirseniz geçmiş olsun. Elbette sonra da öğrenebilirsiniz ama aynı rahatlıkta ve kavrayışta değil.
8 – Kötü Alışkanlıklar
İyi bir yaşam için, sigara içiyorsanız bırakın, içki içiyorsanız çok azaltın. Yağlı yemeklerden tümden vazgeçin. Bir de muhakkak okuyun, hikâye ve romanın dinlendiren ve hafızayı açan gücünü ihmal etmeyin. En önemli şey hafızadır.
9 – Nitelikli İnsanları Bulmak
Kimsenin sizi bulmasını beklemeyin, nitelikli insanları siz arayın! Ben insanları arar, bulurum. İyi hocalardan eğitim almak için bizzat çok uğraşmışımdır. Neticede kimse gelip beni keşfetmedi. Kimsenin gelecek hâli de yoktu!
10 – İnsanın Yolunu Kendi Çizmesi
Bunca yıldan, bunca tavsiyeden çıkardığım kanaat şudur: Özel hayatınızla ilgili kimseyi dinlemeyeceksiniz! Anneniz bababız dahil. Zaten böyle ağır konularda onlarda reaksiyon da olur. Dinlemeyeceksiniz. Elbette “Her şeye, her söze kulak tıkayın.” da demiyorum. Ben sadece, kendi yolunuzu kendiniz çizmeye çalışın.” diyorum. Nitekim ben kendi yolumu çizdim, buna gayret ettim. Yine de kulaklarımı her zaman açık tuttum, doğrusu çok işime yarayan tavsiyeler de aldım.
Hayatta en önemli şeylerden biri de insanın kendisi için en doğru kararı alabilmesidir.
İçerikte kullanılan yayın: İlber Ortaylı, Bir Ömür Nasıl Yaşanır?, Kronik Kitap, İstanbul 2019.