Bu içerik, Orhan Köksal tarafından hazırlanmıştır.
Bu içerik, misafir yazar tarafından hazırlanmıştır. Siz de Tarih-i Kadim’de kendi içeriğinizi paylaşmak istiyorsanız tıklayın. |
Wright kardeşler tarafından ilk motorlu uçuşun yapıldığı 1903 yılı havacılık için dönüm noktasıdır. George Cayley ve Otto Lilienthal gibi isimlerin planörcülük çalışmaları, havacılığın öncüsü sayılan Wrightlara ışık olmuştur. Özellikle Trablusgarp Harbi ile uçakların askerî boyutta kullanılabileceği görülmüş ve havacılık başka bir boyuta taşınmıştır. Osmanlı Devleti, daha sonra başka başlık altında anlatılacak birtakım uçuşlar tertip ederek, bu yeni harp silahını envanterine kazandırmak istemiştir. Sınav komisyonu oluşturulmuş ve ilk pilotlarımız Fesa ve Yusuf Kenan Beyler Fransa’ya eğitime gönderilmiştir. Tayyare Komisyonu kurularak teşkilâtlanma çabası içine girilmiş, Yeşilköy’de tesis edilecek tayyare okulu için de çalışmalar başlatılmıştır. Ayrıca; Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa tarafından, Süreyya (İlmen) Bey Avrupa’ya gönderilmiş, tayyareler konusunda raporlar hazırlanmıştır. Çeşitli girişimlerin sonucunda Fransa, Almanya ve İngiltere’den tayyareler satın alan Osmanlı Devleti ilk kez Balkan Harbi’nde hava harp unsuru kullanmıştır. Osmanlı Devleti’nin Harb-i Umumî’ye kadar kısıtlı tayyare envanteri ise şöyleydi:
1 – DEPERDUSSIN
Fransız Deperdussin üretimidir. Motoru Gnomé 70HP’dır. Azami hızı 105 km/saattir. Keşif ve eğitim uçağıdır. 1912 yılında envantere üç adet girmiştir. Envantere giren tayyarelerden bir tanesi tek kişilik, iki tanesi iki kişiliktir. İki kişilik olanlarına “Osmanlı” ve “Prens Celalettin” adları verilmiştir. Muevenet-i Milliye Cemiyeti’nin kampanyası ile alınmışlardır. Prens Celalettin tayyaresi, İstanbul-Kahire hava seyahati sırasında düşmüş, tayyarenin pilotu Nuri Bey şehit olmuştur. Deperdussin tayyareleri 1914 yılında hizmet dışı bırakılmışlardır.
2 – R. E. P.
Robert Esnold Pleteri tarafından tasarlanmıştır. Fransızdır. Motoru Gnomé 60HP’dır. Azami hızı 115 km/saattir. 1912 yılında 7 adet sipariş edilmiş, bir tanesi Sırplar tarafından yolda alıkonulmuştur. Tayyarelerden birine “Ordu” ismi verilmiştir.
Bu tayyare, 27 Nisan 1912’de Sultan Mehmet Reşat’ın tahta çıkış yıl dönümünde pilot Gordon Bell tarafından uçurulmuştur. 1914’te hizmet dışı kalmışlardır.
3 – BRISTOL
İngiliz Prier-Dickson Monoplanes Inc. tarafından yapılmıştır. Motor gücü 80HP, azami hızı 114km/saattir. Keşif tayyaresidir. Paris Ataşemiliter Vekili Yzb. Süleyman Tevfik Bey’in girişimiyle satın alınmış, Temmuz 1912 tarihinde İstanbul’a getirilmiştir. Ayrıca; 4 Osmanlı subayı eğitim için bu firmaya gönderilmiştir. Tayyarelerden bir tanesi İkinci Balkan Harbi’nde kullanılmış, bir diğeri ise Yeşilköy Tayyare Mektebi’nde görevlendirildikten sonra 1914’te hizmet dışı kalmıştır.
4 – HARLAN EINDECKER
Alman Gothaer Fabrik tarafından üretilmiştir. Motoru Argus 100HP’dır. Azami hızı 110 km/saattir. Keşif tayyaresidir. Avrupa ziyaretinde olan Süreyya Bey’in gayretiyle alınmıştır. Bu tayyarenin tercih edilmesinin sebebi ise; tayyarenin bomba atabilecek düzeneğe sahip olmasıdır. Ağustos 1912’de İstanbul’a gelen iki tayyare; Balkan Harbi’nde Kırklareli’ne konuşlandırılmış ve Osmanlı ordusunun Pınarhisar’a çekilmesinden dolayı Bulgarların eline geçmiştir.
5 – BLERIOT
Keşif ve eğitim tayyaresidir. Motoru Gnomé 80HP’dır. Azami hızı 106 km/saattir. Temmuz 1909’da Manş Denizi’ni tayyare ile ilk kez geçen Louis Bleriot aynı yıl İstanbul’da da gösteri uçuşu yapmıştı. Bleriot’un Manş Denizi’ni tayyare ile geçmesi Osmanlı’da hayranlıkla takip edilmişti. 1912 yılında Bleriot’un, Bleriot XI tayyaresinin; iki kişilik XI-B modelinden iki, iki kişilik XI-2 modelinden üç ve tek kişilik Penqouin modelinden üç tane Osmanlı hava gücü envanterine girmiştir. XI-B modelin ilki, Süreyya Bey’in babası Serasker Rıza Paşa tarafından orduya hediye edilmiştir.
Bu tayyarelerden 5 tanesine; “Vatan”, “Muavenet-i Mlliye”, “Tarık bin Ziyad”, “Ertuğrul” ve “Edremit” isimleri verilmişti. “Muavenet-i Milliye”, 27 Şubat 1914’te Teberiye Gölü yakınlarında düşmüş ve mürettebatı Plt. Yzb. Fethi Bey ve Rasıt Üstğ. Sadık Bey şehit olmuşlardır. Edremit halkının bağışları ile alınan “Edremit” tayyaresi, Plt. Yzb. Salim Bey’in kontrolünde Kahire seferini tamamlamıştır. “Ertuğrul” ise; Mart 1915’te Çanakkale’de keşif görevi yapmıştır.
6 – D. F. W. MARS PFEIL
Alman Deutsche Flugzeug Werke fabrikası tarafından Leipzig’de üretilmiştir. Motoru Benz 200HP’dır. Azami hızı 145 km/saattir. Keşif tayyaresidir. Bir tane Çorlu’ya, bir tane de Gelibolu’ya gönderilmiştir. Gelibolu’ya gönderilen tayyare Mart 1913’te kırım geçirmiştir. 1913 yılında hizmet dışı kalmışlardır.
7 – PARSEVAL PL-9
Alman Parseval Luftfashst Flugzeug Gesch’ten, Süreyya Bey’in girişimiyle Nisan 1913’te satın alınmıştır. Köstence yoluyla İstanbul’a getirilmiştir. Balona, 5 Osmanlı subayı ve 100 er tayin edilerek bölük teşkilâtı hüviyeti verilmiştir. Toplamda üç uçuş yapılmıştır. 15 Ağustos 1913’te son uçuşunda arızalanmış ve onarılamamıştır.
Keşif ve bombardıman balonudur. Kabil-i sevktir. Sepetine 6 kişinin binebildiği bu balon; 2400 m3 hacminde, 48 metre boyunda ve iki ton ağırlığındaydı. 100 kg. benzin kapasitesi ve telsizi bulunmaktaydı. Ayrıca balon için bombalar da alınmıştı. 1200 metreden 41 km/saat hızla uçabilmekteydi.
Yararlanılan Kaynaklar
İlmen, Süreyya. Türkiye’de Tayyarecilik ve Balonculuk Tarihi, Hilmi Kitabevi, İstanbul 1947.
Kansu, Yavuz; Şensöz, Sermet; Öztuna, Yılmaz. Eski Çağlardan 1. Dünya Savaşına Kadar Havacılık Tarihinde Türkler 1, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 1971.
Uçak Albümü 1911-2009, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
www.tayyareci.com
Yanıtla