Nizâmü’l-Mülk, Büyük Selçuklu hükümdarları Sultan Alp Arslan ve Sultan Melikşah dönemlerinde devletin vezirliğini yapmış, Ortaçağ İslâm dünyasının en başarılı şahsiyetlerinden olan, İran kökenli bir devlet adamıdır. Nizâmü’l-Mülk, vezirliğinin yanında Siyâsetnâme isimli eseriyle de bilinir. Büyük Selçuklu hükümdarı Sultan Melikşah, devlet yönetimiyle ilgili bir kitap yazılması için yarışma düzenlemiş ve yazılan eserler arasından Nizâmü’l-Mülk’ün 1092 yılında tamamladığı Siyâsetnâme’yi beğenmiştir (Abdülkerim Özaydın, Nizâmülmülk, TDV İslâm Ansiklopedisi).
Nizâmü’l-Mülk’ün, Siyâsetnâme isimli eserinde devlet yöneticilerine verdiği 10 öğüdü derledik.
1. Hükümdar, devlet işleri için âlimler ve cihan görmüşlerle istişare etmelidir.
2. Hükümdar, memleket meselelerinde acele etmemelidir. Kuşkulu bir durumda, konunun doğrusunun ortaya çıkması için araştırılmasını emretmelidir.
3. Hükümdar, görevlerini eksiksiz yerine getirip getirmediklerini görmek için adamlarını gizli bir şekilde sürekli denetlemelidir.
4. Hükümdar, haftada iki gün Dîvân-ı Mezâlim’e oturup, halkın şikayetlerini bizzat dinlemelidir.
5. Hükümdar, memurlarına, halka kibar davranmalarını öğütlemeli ve onları denetlemelidir.
6. Meselelere anında müdahele edilebilmesi için hükümdarın dört bir tarafta casusları olmalıdır.
7. Hükümdar, her şehirden dini hükümleri kollamakta dikkatli, kalbinde daima Allah korkusu taşıyan, içinde kin ve düşmanlık beslemeyen kişiler bulup seçerek kendilerine şöyle buyursun: “Bu şehri ya da bu bölgeyi sana emanet ediyoruz; ahirette Hak Teâlâ’nın bizi sorumlu tuttuğu şeyden biz de seni sorumlu tutarız.”
8. Hükümdar; din işlerinin tetkikini, farz ve sünnetlerin muhafazasını, Allahü Teâlâ’nın buyruklarının icrasını ve din ulemasına ihtiram ve geçimlerini Beytü’l-Mâl’den teminini sağlamalıdır.
9. Hükümdar, vazife verme yetkisini sadece bir kişiye vermeli ve bu kişi birini görevlendireceği zaman bizzat kendisi görevlendirmelidir. Bu görev verildikten sonra zât-ı âlilerinin huzurunda imza edilmedikçe icra edilmemelidir.
10. Hükümdar, önemli bazı geçitlere düzenli bir şekilde haberci göndermelidir. Bu işin hükümdar geleneği olduğunu göstermek, 50 fersahlık bir bölgede gece gündüz meydana gelen bütün olaylardan haberdar olmak demektir.
Yararlanılan Eser: Nizâmü’l-Mülk, Siyâsetnâme (Çeviren: Mehmet Taha Ayar), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009.
İçeriğimizi beğendiniz mi? Çalışmalarımızı geliştirmemize katkıda bulunmak istiyorsanız bağışçımız olabilirsiniz.