Bu içerik, Habibe Çalışkan tarafından hazırlanmıştır.
| Bu içerik, misafir yazar tarafından hazırlanmıştır. Siz de Tarih-i Kadim’de kendi içeriğinizi paylaşmak istiyorsanız tıklayın. |
Güneşin bir yılda takip ettiği yörüngenin, içinden geçtiği takımyıldızları belli sembollerle gösterilir. On iki takımyıldızdan her birine ise burç denir. Türk – İslam bilginlerinin bir kısmı, astronominin yanı sıra “yıldızların mevkilerinden belirli anlamlar çıkarma sanatı” şeklinde nitelendirilen astrolojiyi (ilm-i ahkâm-i nücûm ya da tencîm) üzerine eserler verip, burçları resmetmişlerdir. Burçların Türk-İslam dönemi isimlerine ve resimlerden örneklere bakalım…
Not: Burçların tarih aralığı farklı dönemlere ve takvimlere göre değişiklik gösterebilir.
Burçların Genel Tasviri
1 – Koç Burcu: Hamel (21 Mart – 20 Nisan)
Bere-i felek ya da burc-ı bere olarak da bilinmektedir.
Genellikle koç şeklinde ya da koç üzerinde bir elinde kılıç bir elinde kesik baş bulunan figürle tasvir edilmiştir. Bu durumun ikonografisi ise sefere çıkmanın, savaşmanın hayırla geçeceği ile yorumlanmaktadır.
2 – Boğa Burcu: Sevr (21 Nisan – 21 Mayıs)
Burc-ı süreyya ya da burc-ı gâv olarak da bilinmektedir.
Boğa burcu, bir boğanın üzerinde taşıdığı erkek figürleri ile resmedilmiştir. Bu figürlerin ellerinde genellikle kılıç, taç, müzik aletleri bulunmaktadır. Bu döngüde evlenmek, büyükbaş ve küçükbaş hayvan almak, ekin ekmek hayırla yorumlanmaktadır.
3 – İkizler Burcu: Cevzâ (22 Mayıs – 21 Haziran)
Burc-ı dü-peyker adıyla da anılmaktadır.
Resim sanatında genellikle birbirlerine sarılmış iki baş ve tek bir beden ile tasvir edilmiştir. Bu dönemde kitap, şiir okumak, mektup yazmak, haber göndermek olumlu yorumlanmaktadır.
4 – Yengeç Burcu: Seretân (22 Haziran – 23 Temmuz)
Burc-ı harçeng ya da burc-ı hilâl adlarıyla da anılmaktadır.
Resim sanatında genellikle bir yengecin kıskaçları arasına aldığı hilal ve içerisindeki dolunay ile tasvir edilmiştir. Bu döngüde avlanmak, özellikle su kuşları avlamak olumlu yorumlanmıştır.
5 – Aslan Burcu: Esed (24 Temmuz – 23 Ağustos)
Burc-ı sir adıyla da anılmaktadır.
Resim sanatında genellikle aslan üzerine binen başında kutsal ışıklar parlayan figürlerle tasvir edilmiştir. Savaşmak, savaş araçları hazırlamak, düşman üzerine yürümek, tılsımlar yazmak olumlu yorumlanır.
6 – Başak Burcu: Sünbüle (24 Ağustos – 23 Eylül)
Azra ya da burc-ı hûşe adlarıyla da anılmaktadır.
Resim sanatında elinde başak tutan kadın tasvirleri ve orakla ekin biçen erkek tasvirleriyle gösterilmiştir. Tarihsel süreçte Ana tanrıça kültü ile kadının üreten, erkeğin ise toplayan ikonografisi burada da görülmektedir. Bu dönemde bilimsel faaliyetlerde bulunmak, resim yapmak, bilginlerle bir araya gelmek olumlu yorumlanır.
7 – Terazi Burcu: Mizân (24 Eylül – 22 Ekim)
Genellikle boş bir terazi ya da omuzlarına aldığı teraziyle dengede durmaya çalışan melek figürü ile tasvir edilmiştir. Bu dönemde düğün yapmak, çocukları okula yazdırmak olumlu yorumlanmıştır.
*Günümüzde okulların eğitime başladığı dönemin Eylül ayı olmasının bir sebebi olmalı…
8 – Akrep Burcu: Akrep (23 Ekim – 22 Kasım)
Osmanlı döneminde burç ismi yine akrep olarak kullanılmaktadır, ayrıca kej-dum-ı felek olarak da bilinmektedir.
Resim sanatında genellikle bir elinde akrep bir elinde ise kılıç tutan erkek figürü ile tasvir edilmiştir. Bu dönemde geometri bilimi ve gezegenlerle uğraşmak olumlu yorumlanmaktadır. Sefere çıkmanın hayırsız sonuçlar getireceği de belirtilmiştir.
9 – Yay Burcu: Kavs (22 Kasım – 21 Aralık)
Burc-ı keman ya da hân-i keman olarak da bilinmektedir.
Resim sanatında yay burcu genellikle bedeninin yarısı insan diğer yarısı at ya da ejderha figürü şeklinde elinde gerdiği yay ile tasvir edilmiştir. Bu süreçte inşa faaliyetlerinde bulunmak, hayırlı üretim süreci olarak değerlendirilmektedir.
10 – Oğlak Burcu: Cedi (22 Aralık – 20 Ocak)
Burc-ı büzgâle ya da burc-ı bûz olarak da bilinmektedir.
Oğlak burcu bazı resimlerde yarısı balık yarısı oğlak şeklinde resmedilmiştir. Sefere çıkışın, elçi göndermenin hayırla yorumlandığı bu dönemde oğlak figürü yanında konu ile bağlantılı olarak baltalı ya da kılıçlı tasvirler görülmektedir.
11 – Kova Burcu: Delv (21 Ocak – 19 Şubat)
Delv-i sipihr ya da sâkibü’l-mâ olarak bilinmektedir.
Kova burcu, bir kaptan su döken meleklerle, kuyudan su çeken figürlerle resmedilmiştir. Bu dönemlerde su ile bağlantılı olarak bahçe ve tarım işleriyle uğraşmak olumlu yorumlanmaktadır.
12 – Balık Burcu: Hût (20 Şubat – 20 Mart)
Hût-i felek ya da kevkehetü’s-semekeyn olarak da bilinmektedir.
Balık burcu genellikle birbirlerine kuyruklarından bağlanmış iki balık tasviri ya da bir balığın sırtında oturan insan figürü ile resmedilmiştir. Bu dönemde yüksek makamlarla görüşmeler, elçi göndermek olumlu yorumlanmaktadır.
Burçlar feleğinin yüzey yumruluğunun uzaklığıdır… Mârifetnâme, Erzurumlu İbrahim Hakkı
