Orta Çağ Türk devletlerinde verilen ölüm cezaları incelendiğinde, tıpkı o dönemdeki diğer çoğu devlet gibi birbirinden farklı birçok yöntem uygulandığı ve bazen suçlulara daha fazla acı çektirmek maksadıyla daha yavaş ve eziyetli yöntemlerin tercih edildiği görülmektedir.
En ağır ve acı çektiren cezaların özellikle devlete karşı işlenen suçlarda kullanıldığı anlaşılırken, bilhassa bu suçları işlemeye meyilli kişileri maksadından caydırmak için ölüm cezası uygulanan suçlunun, cesedinin tamamının veya bir kısmının halka teşhir edildiği bilinmektedir.
1 – Kılıçla Öldürme
Daha çok, ordu mensuplarının cezalandırılmasında kullanılan bu yöntemde suçlular ayakta yahut diz çökmüş vaziyette dururken keskin bir kılıç darbesiyle baş vücuttan ayrılırdı. Tek seferde baş vücuttan ayrılmazsa işlem tekrarlanırdı. Daha sonra ise bir mızrağa geçirilen kesik baş halka teşhir edilirdi.
2 – Asarak Öldürme
Darağacına yahut meydandaki büyük bir ağaca bağlanan urganla suçluların asılması bu dönemde oldukça yaygın bir ölüm cezası türüydü. Daha çok halktan olan suçlulara uygulanan yöntemin ardından ceset asılı bırakılarak ibret olsun diye halka teşhir edilirdi.
3 – Boğarak Öldürme
Suda: Bu yöntemde suçlular, başları suya batırılmak yahut vücutlarına ağırlık bağlanarak derin bir suda vücutlarının tamamının batırılması suretiyle öldürülürlerdi.
Yay kirişi: Bu yöntem, Türk devletlerinde daha çok hanedan soyundan gelenlerin kutlu kanını dökmemek için kişinin yay kirişiyle boğularak öldürülmesi suretiyle gerçekleştirilirdi. Ancak bu yöntemin bazı Türk devletlerinde asker soyundan gelenlere de uygulandığı bilinmektedir.
4 – Ortadan İkiye Bölerek Öldürme
En vahşi yöntemlerden biri olan bu ceza yönteminin uygulanma biçimi hakkında kaynaklarda çeşitli bilgiler mevcuttur. Kılıç kullanarak suçlunun dikey olarak başından aşağı ikiye bölünmek suretiyle öldürülmesi gibi tek seferde gerçekleştirilen uygulamanın yanı sıra suçlunun bu yöntemle birkaç aşamada cezalandırıldığı da bilinmektedir.
Örneğin bütün kıyafetleri çıkarılan suçlu önce haç şeklindeki tahtalara çivilenip şehrin sokaklarında gezdirilerek halka teşhir edilir daha sonra göbeğinin altından büyük çiviler çakılarak kişi ikiye ayrılır ve bu işlem suçlu ölene kadar devam ettirilirdi. Bazen bu ikinci aşamada kılıç, testere gibi kesici aletler de kullanılmıştır. Böylesine vahşi bir cezanın devlete isyan eden bozgunculara uygulandığı bilinmektedir.
5 – Çarmıha Gererek Öldürme
Yol kesenler, kervanları yağmalayanlar, siyasî suçlara karışanlar, zina ve livata benzeri suçları işleyenlere verilen bu ceza türünde ise suçlular bazen elbiseleri çıkarılarak bazen ise elbiseleriyle beraber haç şeklindeki tahtalara el ve ayaklarından çivilenirdi.
6 – Ateşte Yakarak Öldürme
Daha çok sapkın görülen akımlara dâhil olanlara verilen bu cezanın uygulanmasında çeşitli yöntemlere gidilmiştir. Bazen suçluyu bir yere bağlayıp etrafına dizilen odunları yakarak bazen ise kazığa bağladıktan sonra ateşin üzerine koyarak cezalandırılırdı. Bu ceza yönteminde eğer suçlu birden fazla ise suçlular bir eve doldurularak yakılır veya suçluların yerleşim yeri ateşe verilirdi.
7 – Derisini Yüzerek Öldürme
Bu yöntemde bazen suçluların tüm vücut derisi yüzülür, bazen yalnızca kafa derisi yüzülürdü. Daha sonra ise yüzülen derinin içi saman doldurulur ve şehir şehir gezdirilerek halka teşhir edilirdi. Cezalandırma sırasında suçlunun daha fazla acı çekmesi için zaman zaman suçlunun el, ayak veya cinsel organı kesilirdi. Teşhir sonrası ise ceset genellikle yakılırdı.
8 – Aç Bırakarak Öldürme
Bu ceza türünde suçlu hapishaneye atılır veya bir eve/odaya kapatılır ve dış dünya ile bağlantısı kesilirdi. Yemek ve su da verilmezdi. Böylece suçlunun yavaş yavaş ölmesi sağlanırdı.
9 – Dayak Atarak Öldürme
Kamçı, sopa, kırbaç, değnek gibi aletlerle dövülen suçlu eğer bayılırsa ayıltılır ve ölene dek bu işlem tekrar edilirdi.
10 – Kaynar Kazana Atarak Öldürme
Büyük bir kazana doldurulan su kaynatılır ve suçlu bu kazana atılarak haşlanırdı. Bu ceza türü nadiren kullanılsa da bu uygulama için yanında sürekli kazan taşıyanların dahi olduğu bilinmektedir.
11 – Kazığa Oturtarak Öldürme
Suçlular cellat tarafından iç organlarına zarar vermeden bir kazığa oturtulur daha sonra ise kamçılanarak ölene kadar dövülürdü.
12 – Diri Diri Gömerek Öldürme
Daha çok savaş suçlularına (ve toplu halde) uygulanan bu ceza yönteminde insanlar kazılan çukurlara diri diri gömülürdü. Ancak bazen suçluların tuğla ve killi çamurun içine konularak kule veya minare duvarı örerek bazen ise çukura gömülerek üzerine duvar örülmesi suretiyle havasız bırakılarak öldürüldüğü bilinmektedir.
13 – Okla Vurarak Öldürme
Suçlular ağaca veya direğe bağlanır, bir veya birden fazla okçuya verilen talimatla ok yağmuruna tutularak öldürülürdü.
14 – Uçurumdan Atarak Öldürme
Genellikle toplu cezalandırmalarda kullanılan bu yöntemde elleri ve ayakları bağlanan suçlular çok yüksek dağlardan atılarak ölüme terk edilirdi. Bu yöntem bilhassa savaş suçluları üzerinde uygulanırdı.
15 – Zehirli Hançer İle Öldürme
Bu ceza yöntemi hükümdara veya devletin önemli mevkilerinde bulunan görevlilere suikast düzenlemeye çalışırken başarısız olan suçlulara uygulanırdı. Suikast girişimcisi, kendi hazırladığı zehirli hançer (veya neşter benzeri kesici alet) ile öldürülürdü.
Yararlanılan Kaynak
Cüneyt Kanat, Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, Küre Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2017.