Göktürk Alfabesinin 6 Özelliği

Bu içerik, Aslıhan Aksakal tarafından hazırlanmıştır.

Bu içerik, misafir yazar tarafından hazırlanmıştır. Siz de Tarih-i Kadim’de kendi içeriğinizi paylaşmak istiyorsanız tıklayın.

Göktürk harfleriyle yazılmış olan pek çok metin vardır. Fakat günümüze en az yıpranarak ulaşabilen, en zengin içeriği sunan Orhun Yazıtları olmuştur.  Göktürk alfabesinin incelenmesini sağlayan Türk bengü taşlarından Köl/Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk/Tunyukuk yazıtları Göktürk Kağanlığı’nın ikinci devresinden kalmıştır.

Yazıtlardaki metinler Türk dilinin bilinen en eski yazılı örnekleridir. Yazılı Türk edebiyatının en eski mahsulleri olan Orhun Yazıtları Türklerin tarihi, siyasi, hukuki, kültürel ve sosyolojik pek çok eylemlerini göstermesi bakımından çok önemli kaynaklardır. Bu içerikte de bahsedilen değerli metinlerin yazıldığı alfabe özellikleri listelenmiştir:

1 – Köktürk alfabesi 38 harften meydana gelir. Bu harflerden 4’ü ünlü, 31’i ünsüz, 3’ü çift ünsüz ses değerindedir.

2 – Alfabede yer alan 4 ünlü harf ile 8 ses temsil edilir.

Yani bir ünlü harf a ile e, diğer bir ünlü harf ı ile i, bir diğeri o ve u, diğeri ise ö ve ü seslerini ifade etmektedir. 8 sesin 4 işaretle gösterilmesi okumada çeşitliliği doğurmuştur.

3 – Ünsüzleri ifade eden 31 harften 20’si kalın ve ince sesler bakımından ayrılmıştır.

Ünsüzler kalınlık-incelik yönünden ayrıldığında ünlü harflerin kalın veya ince okunup okunmayacağı belirlenmiştir.

4 – Köktürk harflerinde yatay ve kavisli çizgiler çok az kullanılmıştır. Alfabenin harfleri çoklukla çapraz ve dik çizgilerden oluşmuştur.

Harflerin şekillerinin böyle olmasının sebebi ise yazımın sert maddeler üzerine oyulma yöntemiyle yapılmasındandır. Yazım işini kolaylaştırmak amacı harflerin karakterlerini belirlemiştir.

5 – Alfabedeki ünlü sayısının azlığını dengelemek için ünsüzler fazladır.

Yine ünlü sayısının azlığından dolayı, ünsüzlerden farklı heceler oluşturulmuştur ve yeni sesler kazanılmıştır.

6 – Göktürk alfabesi, İskandinav runlarına benzetildiğinden “runik alfabe” olarak adlandırılmıştır.

Kaynakça

  • Caferoğlu, Ahmet, Türk Dili Tarihi I – II, Altınordu Yayınları, Ankara, 2015.
  • Ercilasun, Ahmet Bican, Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2016.